ରଜ ପର୍ବ: ଓଡ଼ିଶାରେ ନାରୀତ୍ୱ ଓ ମୌସୁମୀ ପାଳନ | Introduction to Raja Festival

ଯେଉଁମାନେ ରଜ ମହୋତ୍ସବର ରୀତିନୀତି ଓ ମହତ୍ତ୍ୱ ବିଷୟରେ ଅଧିକ ଜାଣିବାକୁ ଚାହୁଁଛନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଏହାର ଗଭୀର ସାଂସ୍କୃତିକ ମୂଳ ଯୋଗୁଁ ଅନେକ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠୁଛି। ଏହି ଉତ୍ସବ ପୃଥିବୀର ଯତ୍ନଶୀଳ ଦକ୍ଷତାକୁ ମଧ୍ୟ ଦେବୀ ମାତା ଭାବରେ ସ୍ୱୀକୃତି ଦେଇଥାଏ । ଏହା ଅନେକ ବର୍ଷ ଧରି ବିକଶିତ ହୋଇଥିବା ରଙ୍ଗୀନ ପରମ୍ପରା ଏବଂ ରୀତିନୀତିକୁ ପ୍ରଦର୍ଶିତ କରେ |

ଯେଉଁମାନେ ରଜ ମହୋତ୍ସବର ରୀତିନୀତି ଓ ମହତ୍ତ୍ୱ ବିଷୟରେ ଅଧିକ ଜାଣିବାକୁ ଚାହୁଁଛନ୍ତି, ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶାରେ ଏହାର ଗଭୀର ସାଂସ୍କୃତିକ ମୂଳ ଯୋଗୁଁ ଅନେକ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠୁଛି। ଏହି ଘଟଣାର ମୂଳ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ପଚରାଯାଉଥିବା ପ୍ରଶ୍ନ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ । ରଜ ହେଉଛି ଏକ ଛୁଟି ଯାହା କୃଷି ସମ୍ପତ୍ତିକୁ ସମ୍ମାନ ଦେଇଥାଏ ଏବଂ ମୌସୁମୀ ଋତୁର ଆଗମନକୁ ସୂଚିତ କରେ, ଯାହା କୃଷକ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ପାଇଁ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଅଟେ । ଏହି ଉତ୍ସବ ପୃଥିବୀର ଯତ୍ନଶୀଳ ଦକ୍ଷତାକୁ ମଧ୍ୟ ଦେବୀ ମାତା ଭାବରେ ସ୍ୱୀକୃତି ଦେଇଥାଏ । ଏହା ଅନେକ ବର୍ଷ ଧରି ବିକଶିତ ହୋଇଥିବା ରଙ୍ଗୀନ ପରମ୍ପରା ଏବଂ ରୀତିନୀତିକୁ ପ୍ରଦର୍ଶିତ କରେ |

ସମୃଦ୍ଧ ସାଂସ୍କୃତିକ ଅତୀତ ପାଇଁ ଜଣାଶୁଣା ଓଡ଼ିଶାରେ ଆୟୋଜିତ ହେଉଥିବା ଅନେକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଓ ରଙ୍ଗୀନ ଉତ୍ସବ ମଧ୍ୟରୁ ରଜ ମହୋତ୍ସବ ଅନ୍ୟତମ। ମୌସୁମୀକୁ ସ୍ୱାଗତ କରିବା ଏବଂ ମହିଳା, ଉର୍ବରତା ଏବଂ ମାଟିର ପୁନଃଜନ୍ମକୁ ସମ୍ମାନ ଦେବା ପାଇଁ "କଞ୍ଚା-ଜୱା" ଉଚ୍ଚାରଣ କରାଯାଇଥିବା ଏକ ପର୍ବ ହେଉଛି ରାଜା । ଯୁବତୀ ଓ ମହିଳାଙ୍କ ଉତ୍ସାହ ଓ ନୂଆ ଆରମ୍ଭକୁ ସମ୍ମାନ ଦେଉଥିବା ଏହି ଉତ୍ସବ ଓଡ଼ିଶାର ସବୁଠାରୁ ପ୍ରତୀକ୍ଷିତ ଉତ୍ସବ।

ରଜ ମହୋତ୍ସବ: କ'ଣ?

ମୁଖ୍ୟତଃ ଋତୁସ୍ରାବ ଚକ୍ରକୁ ସମ୍ମାନ ଜଣାଇ ଓଡ଼ିଶାରେ ତିନି ଦିନିଆ ରଜ ମହୋତ୍ସବ ଆୟୋଜନ କରାଯାଏ, ଯାହାକୁ ଉଭୟ ପୃଥିବୀ ଓ ନାରୀ ଉର୍ବରତାର ପ୍ରତିନିଧି ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ । "ରାଜାସୱାଲା" ଶବ୍ଦରେ ଋତୁସ୍ରାବ ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି, ଯେଉଁଠାରୁ "ରାଜା" ଶବ୍ଦ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଛି । ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ଯେ ପୃଥିବୀ ଏହାର ଋତୁସ୍ରାବ ଚକ୍ର ଦେଇ ଗତି କରେ ଏବଂ ଏହି ତିନି ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ପରବର୍ତ୍ତୀ ବୁଣିବା ଋତୁ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ | ଏହି ଉତ୍ସବ ପୃଥିବୀର ଉର୍ବରତା ଏବଂ ଜୀବନକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବାରେ ମହିଳାମାନଙ୍କର ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକାକୁ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରେ |

ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମରେ ବିଶେଷ କରି ମହିଳା ଓ ବାଳିକାମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ବିଭିନ୍ନ ରୀତିନୀତି, କ୍ରୀଡ଼ା ଏବଂ ଭୋଜି ପାଳନ କରାଯାଏ । ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ଏହି ସମୟରେ ଆରାମ କରିବା, ଗୀତ ଗାଇବା ଏବଂ ନୃତ୍ୟ କରିବାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରାଯାଏ ଯେତେବେଳେ ସେମାନଙ୍କୁ ଘର କାମରୁ ମୁକ୍ତି ମିଳିଥାଏ । ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ମାନେ ଏକାଠି ହୋଇ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମକୁ ଆନନ୍ଦରେ ପାଳନ କରିଥାନ୍ତି ।

ରଜ ମହୋତ୍ସବ କେମିତି ରହିବ?

ପ୍ରଥମ ଦିନ (ପହିଲି ରାଜା): ପ୍ରଥମ ଦିନରେ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବେ ଉତ୍ସବ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥାଏ, ଯେତେବେଳେ ପ୍ରତିଯୋଗୀମାନେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ପ୍ରସ୍ତୁତି କାର୍ଯ୍ୟରେ ନିୟୋଜିତ ହୁଅନ୍ତି। ମହିଳା ଓ ଝିଅମାନେ ଅଲାତା (ପାଦ ପାଇଁ ଲାଲ ରଙ୍ଗ), ଚୁଡ଼ି ଏବଂ ନୂଆ ପୋଷାକ ପିନ୍ଧି ନିଜକୁ ସୁନ୍ଦର କରିଥାନ୍ତି । ବିଶାଳ ଗଛରେ ଝୁଲୁଥିବା ବେଳେ ମହିଳାମାନେ ଝୁଲିବା, ଲୋକଗୀତ ଗାଇବା ଏବଂ ପର୍ବର ଭାବନାକୁ ଉପଭୋଗ କରିବାକୁ ଭଲ ପାଆନ୍ତି ।

ଏହି ପର୍ବର ପ୍ରାଥମିକ ଦିନ ହେଉଛି ଦ୍ବିତୀୟ ଦିନ ବା ରଜ ସଂକ୍ରାନ୍ତି, ଯେତେବେଳେ ଅନେକ ପାରମ୍ପରିକ ଖେଳ, ଲୋକଗୀତ ଏବଂ ଉତ୍ସବ ସେମାନଙ୍କର ଶୀର୍ଷରେ ପହଞ୍ଚିଥାଏ । ମହିଳାମାନେ ଘରର କୌଣସି କାମ କରନ୍ତି ନାହିଁ; ଏହା ପରିବର୍ତ୍ତେ, ସେମାନେ ବିଶ୍ରାମ, ଆନନ୍ଦ ଏବଂ ଖୁସି ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦିଅନ୍ତି । ଏହି ପର୍ବର ସ୍ୱାଦ ବଢାଇବା ପାଇଁ ରଜ ପାନ ଓ ପୋଡା ପିଠା ଭଳି ନିଆରା ଓଡିଆ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ।

ତୃତୀୟ ଦିନ (ବାସି ରାଜା): ରଜର ଶେଷ ଦିନ ନିୟମିତ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଧୀରେ ଧୀରେ ଆରମ୍ଭ ହେବାର ସଙ୍କେତ ଦେଇଥାଏ। ଏହି ଦିନ, ଉତ୍ସବ ସମାପ୍ତ ହୁଏ, ଏବଂ ସାଧାରଣତଃ ଲୋକମାନେ ବନ୍ଧୁ ଏବଂ ପରିବାର ଲୋକଙ୍କୁ ପର୍ବର ଶୁଭେଚ୍ଛା ଜଣାଇବା ପାଇଁ ଯାଆନ୍ତି ।

ଉତ୍ସବର ଏହି ତିନି ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଝୁଲା, ନୂଆ ପୋଷାକ ଏବଂ ପାରମ୍ପରିକ ଅଭ୍ୟାସ କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ ପାଲଟିଥାଏ । ଏହି ଅବସରରେ ଏକ ଅନନ୍ୟ ପାନ ପତ୍ରର ମିଶ୍ରଣ ରାଜା ପାନ ନିହାତି ଆବଶ୍ୟକ ଏବଂ ଦିଆଯାଉଥିବା ଖାଦ୍ୟ ଓଡ଼ିଆ ଖାଦ୍ୟର ପ୍ରକୃତ ସ୍ୱାଦକୁ ଆକର୍ଷିତ କରିଥାଏ ।

ଓଡ଼ିଶାରେ ରଜ ପର୍ବର ମହତ୍ତ୍ୱ

ରଜ ମହୋତ୍ସବ ଓଡ଼ିଆ ପରମ୍ପରାରେ ଗଭୀର ଭାବରେ ଜଡ଼ିତ । ଏହା ମହିଳାଙ୍କ ଶାରୀରିକ ଓ ମାନସିକ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକୁ ସମ୍ମାନ ଦେଇଥାଏ, ଯାହା ଓଡ଼ିଆ ସମାଜର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଓ ସମ୍ମାନକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରିଥାଏ । କୃଷି ଋତୁଆରମ୍ଭ କରୁଥିବା ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ପ୍ରାକୃତିକ ଜଗତ ଏବଂ ପୃଥିବୀର ନୂତନ ଜୀବନକୁ ସମର୍ଥନ କରିବାର କ୍ଷମତାକୁ ମଧ୍ୟ ସମ୍ମାନ ିତ କରେ ।

ଏହାବ୍ୟତୀତ ରାଜା ପରିବାର ଓ ସମ୍ପ୍ରଦାୟକୁ ଏକାଠି କରି ଏକତାର ଭାବନା ସୃଷ୍ଟି କରନ୍ତି । ଏହି ପର୍ବ ସମଗ୍ର ଓଡ଼ିଶାବାସୀଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଅନନ୍ୟ ଅବସର, କାରଣ ଏଥିରେ ବିଶ୍ରାମ, ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା ଏବଂ ଆନନ୍ଦକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ମିଶାଯାଇଛି ।

CONCLUSON

ରଜ ମହୋତ୍ସବ କେବଳ ପର୍ବ ନୁହେଁ, ଓଡ଼ିଶାର ସାମାଜିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଢାଞ୍ଚାର ଏକ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଉପାଦାନ। ଏହା ମହିଳା, ପରିବେଶ ଓ କୃଷି ସହ ରାଜ୍ୟର ସୁଦୃଢ଼ ସମ୍ପର୍କର ପ୍ରତିଫଳନ। ମୌସୁମୀ ଋତୁ କେବଳ ମାଟିକୁ ନୁହେଁ ବରଂ ଓଡ଼ିଶାବାସୀଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ପୁନର୍ଜୀବିତ କରିଥାଏ।

FAQ

୧. ରଜ ପର୍ବ କ'ଣ ?

ଓଡ଼ିଶାରେ ନାରୀତ୍ୱ, ଉର୍ବରତା ଏବଂ ମୌସୁମୀ ର ଆରମ୍ଭକୁ ପାଳନ କରିବା ପାଇଁ ତିନି ଦିନିଆ ରଜ ମହୋତ୍ସବ ଆୟୋଜନ କରାଯାଏ । ଏହା ପ୍ରକୃତିର ପୁନର୍ଜନ୍ମ ଏବଂ କୃଷି ପାଇଁ ପୃଥିବୀର ପ୍ରସ୍ତୁତିକୁ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରେ ।

୨. ରଜ ମହୋତ୍ସବ କାହିଁକି ହୋଇଥାଏ?

ରାଜା ପୃଥିବୀର ଉର୍ବରତା ତଥା ମହିଳାଙ୍କ ଋତୁସ୍ରାବକୁ ସମ୍ମାନ ଦିଅନ୍ତି ଏବଂ ଏହାକୁ ଜୀବନ ଓ ବିକାଶର ଏକ ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକ ଉପାଦାନ ଭାବରେ ଦେଖନ୍ତି । ପୃଥିବୀର ପ୍ରାକୃତିକ ଚକ୍ରକୁ ସମ୍ମାନ ଦେବା ସହିତ ମହିଳାମାନେ ବିଶ୍ରାମ ନେବା ଏବଂ ମଜା କରିବାର ସମୟ ଅଟେ ।

୩. ରଜ ମହୋତ୍ସବର ତିନି ଦିନର ନାମ କ'ଣ?

ଏହି ପର୍ବ ତିନି ଦିନ ଧରି ଚାଲିଥାଏ ।

ରାଜା ପହିଲି (ପ୍ରଥମ ଦିନ)

ମୁଖ୍ୟ ଦିନ: ରଜ ସଂକ୍ରାନ୍ତି

ବାସି ରାଜା (ତୃତୀୟ ଦିନ)

୪. ରଜ ମହୋତ୍ସବ ରେ କ'ଣ ନିଆରା ଘଟଣା ଘଟିଥାଏ ?

ମହିଳାମାନେ ନୂଆ ପୋଷାକ ପିନ୍ଧିଥାନ୍ତି, ସ୍ୱିଙ୍ଗରେ ଖେଳନ୍ତି, ଲୋକଗୀତ ଗାଇଥାନ୍ତି ଏବଂ ଏହି ଉତ୍ସବରେ ପାରମ୍ପରିକ ଖେଳରେ ନିୟୋଜିତ ହୁଅନ୍ତି । ଏହି ଅବସରକୁ ଆନନ୍ଦର ସହ ପାଳନ କରାଯାଏ ଏବଂ ରାଜା ପାନ ଏବଂ ପୋଡ଼ା ପିଠା ଭଳି ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ।

୫. ରଜ ମହୋତ୍ସବ ପାଇଁ ସ୍ୱିଙ୍ଗକୁ କ'ଣ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ କରିଥାଏ?

ରାଜାଙ୍କ ସମୟରେ ଝୁଲା ବା ଡୋଲି ଆନନ୍ଦ ଓ ସ୍ୱାଧୀନତାର ପ୍ରତୀକ ଅଟେ । ଏହି ଉତ୍ସବର ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଦିଗ ହେଉଛି ଯେତେବେଳେ ମହିଳା ଏବଂ ଝିଅମାନେ ଉତ୍ସାହର ସହ ଝୁଲୁଛନ୍ତି, ଯାହା ଆନନ୍ଦ ଏବଂ ବିଶ୍ରାମକୁ ସୂଚିତ କରେ |

୬. ରଜ ମହୋତ୍ସବରେ କେଉଁ ବିଶେଷ ଖାଦ୍ୟ ପରିବେଷଣ କରାଯାଏ ?

ରଜ ପର୍ବରେ ପୋଡ଼ା ପିଠା, ମନ୍ଦା ପିଠା ଓ ରାଜା ପାନ ଭଳି ପାରମ୍ପରିକ ଓଡ଼ିଆ ଖାଦ୍ୟକୁ ଖୁବ୍ ପ୍ରଶଂସା କରାଯାଇଥାଏ। ଏହି ବ୍ୟଞ୍ଜନ ଗୁଡ଼ିକ ଉତ୍ସବକୁ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସ୍ୱାଦ ଦେଇଥାଏ ।

୭. ମହିଳାମାନେ କ'ଣ କେବଳ ରଜ ପର୍ବ ପାଳନ କରନ୍ତି?

ଏହି ପର୍ବରେ ପୂରା ପରିବାର ଓ ପଡ଼ୋଶୀ ଭାଗ ନେଇଥାନ୍ତି, ଯଦିଓ ଏହି ପର୍ବ ମୁଖ୍ୟତଃ ମହିଳା ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ମଙ୍ଗଳ ଉପରେ କେନ୍ଦ୍ରିତ ହୋଇଥାଏ । ଯଦିଓ ସେମାନେ ମଧ୍ୟ ଏହି ଉତ୍ସବରେ ଆନନ୍ଦ ିତ ହୁଅନ୍ତି, ତଥାପି ମହିଳା ଓ ଝିଅମାନେ ସମସ୍ତଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣର କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ ପାଲଟିଛନ୍ତି।

୮. ରଜ ମହୋତ୍ସବ କେବେ ହେଉଛି?

ଓଡ଼ିଶାରେ ଜୁନ୍ ମଧ୍ୟଭାଗରେ ମୌସୁମୀ ଋତୁ ଆରମ୍ଭରେ ରଜ ମହୋତ୍ସବ ପଡ଼େ।

ଓଡ଼ିଶାର ପର୍ବପର୍ବାଣୀ, ରୀତିନୀତି ଏବଂ ସଂସ୍କୃତି ବିଷୟରେ ଅତିରିକ୍ତ ସୂଚନା ପାଇଁ ଓଡ଼ିଆ ସଂସ୍କୃତି ପାଇଁ ଆପଣଙ୍କର ବ୍ୟାପକ ମାର୍ଗଦର୍ଶିକା ହେଲୋ ଓଡିଆ ପରିଦର୍ଶନ କରନ୍ତୁ!