ଦୁର୍ଗାପୂଜା ମହୋତ୍ସବ: ଓଡ଼ିଶାରେ ଏକ ଭବ୍ୟ ଉତ୍ସବ

ଭାରତରେ ପାଳନ କରାଯାଉଥିବା ଅନ୍ୟତମ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପର୍ବ ଦୁର୍ଗାପୂଜା ଓଡ଼ିଶାରେ ବିଶେଷ ଭାବରେ ଭବ୍ୟ ଅଟେ । ଦେବୀ ଦୁର୍ଗାଙ୍କୁ ସମ୍ମାନ ଦେଉଥିବା ଅନନ୍ୟ ରୀତିନୀତି ଓ ରୀତିନୀତି ପାଇଁ ଏହି ରାଜ୍ୟ ପ୍ରସିଦ୍ଧ । ଓଡ଼ିଆ ଲୋକମାନେ ଏହି ପବିତ୍ର ପର୍ବକୁ କିପରି ପାଳନ କରନ୍ତି ତାହାର ଇତିହାସ, ମହତ୍ତ୍ୱ ଏବଂ ବିଷୟରେ ଏହି ବ୍ଲଗରେ ଆଲୋକପାତ କରାଯାଇଛି । ଓଡ଼ିଶାର ସାଂସ୍କୃତିକ ଐତିହ୍ୟରେ ଏହି ପର୍ବ କାହିଁକି ଗଭୀର ଭାବରେ ଜଡ଼ିତ ଏବଂ ଏହାର ଜୀବନ୍ତ ପରମ୍ପରାରେ ନିଜକୁ ନିମଗ୍ନ କରିବାର ଉପାୟ ଆବିଷ୍କାର କରନ୍ତୁ ।

ଓଡ଼ିଶାରେ ଦୁର୍ଗାପୂଜା କାହିଁକି ପାଳନ କରାଯାଏ?

ସାଂସ୍କୃତିକ ମହତ୍ତ୍ୱ: ପ୍ରାଚୀନ ପରମ୍ପରା ସହ ଓଡ଼ିଶାର ସୁଦୃଢ଼ ସମ୍ପର୍କ ରହିଛି। ଓଡ଼ିଶାର ଦୁର୍ଗାପୂଜାରେ କେବଳ ମା' ଦୁର୍ଗାଙ୍କ ଶକ୍ତି କୁ ପାଳନ କରାଯାଇନଥାଏ ବରଂ ପାରମ୍ପରିକ ନୃତ୍ୟ, ସଙ୍ଗୀତ ଓ ସ୍ଥାନୀୟ ରୀତିନୀତି ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହୋଇଥାଏ।

କଳାତ୍ମକ ପ୍ରଦର୍ଶନ: ଦୁର୍ଗାପୂଜା ସମୟରେ ମଣ୍ଡପଗୁଡ଼ିକ (ଅସ୍ଥାୟୀ ମନ୍ଦିର) ଜଟିଳ ସଜ୍ଜାରେ ସଜ୍ଜିତ ହୋଇଥାଏ। ଏହି ମଣ୍ଡପଗୁଡ଼ିକ କେବଳ ପୂଜାସ୍ଥଳୀ ନୁହେଁ ବରଂ ସ୍ଥାନୀୟ କାରିଗରୀ ଓ କଳାକୃତିର ପ୍ରଦର୍ଶନୀ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ।

ଏକତାର ପର୍ବ: ଏହି ପର୍ବ ହେଉଛି ଏକ ସମୟ ଯେତେବେଳେ ପରିବାର ଏବଂ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଏକାଠି ହୁଅନ୍ତି । ଏହି ଉତ୍ସବରେ ଏକତା ଓ ଭକ୍ତିର ଭାବନା ରହିଛି, ଯାହା ଓଡ଼ିଶାର ଘନିଷ୍ଠ ସାମାଜିକ ଢାଞ୍ଚାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରୁଛି।କଳା, ସଂସ୍କୃତି ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତାର ସମୃଦ୍ଧ ଇତିହାସ ଥିବା ଓଡ଼ିଶା ଦୁର୍ଗାପୂଜାକୁ ଗଭୀର ଶ୍ରଦ୍ଧାର ସହ ପାଳନ କରିଥାଏ। ଦେବୀ ଦୁର୍ଗା ରାକ୍ଷସ ମହିଷାସୁରଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରୁଥିବାରୁ ଏହି ପର୍ବ ମନ୍ଦ ଉପରେ ଭଲର ବିଜୟର ପ୍ରତୀକ ଅଟେ । ଏହା ଶରତ ଋତୁର ପ୍ରାରମ୍ଭକୁ ମଧ୍ୟ ଚିହ୍ନିତ କରେ ଏବଂ ନାରୀ ଶକ୍ତି (ଶକ୍ତି)କୁ ପାଳନ କରେ, ଯାହା ଏହାକୁ ଏକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସମ୍ମାନଜନକ ଅବସର ରେ ପରିଣତ କରେ |

ଓଡ଼ିଶାରେ କିପରି ପାଳନ କରିବେ ଦୁର୍ଗାପୂଜା

ମଣ୍ଡପ: ଭୁବନେଶ୍ୱର, କଟକ ଓ ପୁରୀ ଭଳି ସହରରେ ସୁନ୍ଦର ଭାବେ ସଜ୍ଜିତ ମଣ୍ଡପଗୁଡ଼ିକର ଅନୁସନ୍ଧାନ କରନ୍ତୁ। ପ୍ରତ୍ୟେକ ମଣ୍ଡପରେ ମା' ଦୁର୍ଗାଙ୍କର ଅନନ୍ୟ କଳାତ୍ମକ ଚିତ୍ର ଉପସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥାଏ, ଯାହା ଏହାକୁ ଏକ ରୋମାଞ୍ଚକର ଅନୁଭୂତି ରେ ପରିଣତ କରିଥାଏ ।

ରୀତିନୀତିରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ: ପାରମ୍ପରିକ ଆରତି (ପ୍ରାର୍ଥନା) ଅଧିବେଶନରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରନ୍ତୁ, ଭଜନ ଶୁଣନ୍ତୁ ଏବଂ ଏହି ପର୍ବକୁ ଘେରି ରହିଥିବା ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ପରିବେଶର ଅଂଶ ହୁଅନ୍ତୁ ।

ପାରମ୍ପରିକ ଖାଦ୍ୟର ମଜା ନିଅନ୍ତୁ: ଖାଦ୍ୟ ବିନା କୌଣସି ପର୍ବ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇନଥାଏ। ଦୁର୍ଗାପୂଜା ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶାର 'ପଖାଳା ଭାଟା', 'ଛେନା ପୋଡ଼ା' ଏବଂ 'ରସବାଲି' ଓ 'କ୍ଷୀର ମୋହନ' ଭଳି ମିଠା ଖାଆନ୍ତୁ।

ବିସର୍ଜନ ସମାରୋହର ସାକ୍ଷୀ ହୁଅନ୍ତୁ (ବିସର୍ଜନ): ନଦୀରେ ଦୁର୍ଗା ମୂର୍ତ୍ତି ବିସର୍ଜନ ସହିତ ଏହି ପର୍ବ ଶେଷ ହୁଏ, ଯାହା ଏକ ଦୃଶ୍ୟମାନ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟଜନକ ଏବଂ ଭାବପ୍ରବଣ ଘଟଣା ଯାହା ଦେବୀ ତାଙ୍କ ଆକାଶୀୟ ବାସଭବନକୁ ଫେରିବାର ପ୍ରତୀକ ଅଟେ ।

ଦୁର୍ଗାପୂଜା ପଛର ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଅର୍ଥ

ଦୁର୍ଗାପୂଜା ଅନ୍ଧକାର ଉପରେ ଆଲୋକ, ମନ୍ଦ ଉପରେ ଭଲ ଏବଂ ମିଥ୍ୟା ଉପରେ ସତ୍ୟର ବିଜୟର ପ୍ରତୀକ ଅଟେ । ଓଡ଼ିଶାରେ ଏହା ଶକ୍ତି ଓ କରୁଣା ମଧ୍ୟରେ ସନ୍ତୁଳନର ସ୍ମୃତିଚାରଣ। ଏହି ପର୍ବ କୁ ପାଳନ କରି ଓଡ଼ିଆମାନେ ନାରୀ ଶକ୍ତିକୁ ସମ୍ମାନ ଦେବା ସହ ଈଶ୍ୱରୀୟ ସୁରକ୍ଷା ପ୍ରତି ନିଜର ବିଶ୍ୱାସକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିଥାନ୍ତି ।

ସମାପ୍ତି: ଆନନ୍ଦ ଓ ଭକ୍ତିର ପର୍ବ

ଓଡ଼ିଶାରେ ଦୁର୍ଗାପୂଜା ଏକ ଧାର୍ମିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଠାରୁ ବହୁ ଅଧିକ; ଏହା ହେଉଛି ଜୀବନ, କଳା ଏବଂ ଏକତ୍ରତାର ଏକ ଉତ୍ସବ | ଯଦି ଆପଣ ଏହି ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଅଛନ୍ତି, ତେବେ ନିଜକୁ ଉତ୍ସବର ଭାବନାରେ ନିୟୋଜିତ କରନ୍ତୁ ଏବଂ ଏହି ଭବ୍ୟ ପର୍ବର ଅନନ୍ୟ ଆକର୍ଷଣଅନୁଭବ କରନ୍ତୁ । ସୁନ୍ଦର ମଣ୍ଡପଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ରୀତିନୀତି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦୁର୍ଗାପୂଜା ଓଡ଼ିଶାର ସମୃଦ୍ଧ ସାଂସ୍କୃତିକ ସଂସ୍କୃତିର ଝଲକ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ।

ଓଡ଼ିଶାରେ ଦୁର୍ଗାପୂଜା ମହୋତ୍ସବ କୁ ନେଇ ଶୀର୍ଷ ସ୍ତରୀୟ ପ୍ରଶ୍ନ

ଦୁର୍ଗାପୂଜା କ'ଣ ଓ ଓଡ଼ିଶାରେ କାହିଁକି ପାଳନ କରାଯାଏ?

ଦୁର୍ଗାପୂଜା ହେଉଛି ଏକ ହିନ୍ଦୁ ପର୍ବ ଯାହା ରାକ୍ଷସ ମହିଷାସୁର ଉପରେ ଦେବୀ ଦୁର୍ଗାଙ୍କ ବିଜୟକୁ ପାଳନ କରେ, ଯାହା ମନ୍ଦ ଉପରେ ଭଲର ବିଜୟର ପ୍ରତୀକ ଅଟେ । ଓଡ଼ିଶାର ସମୃଦ୍ଧ ସାଂସ୍କୃତିକ ଐତିହ୍ୟ ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ପରମ୍ପରାକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରି ଏହାକୁ ଅତି ଭକ୍ତିର ସହ ପାଳନ କରାଯାଏ।

ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟ ତୁଳନାରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ଦୁର୍ଗାପୂଜା କେମିତି ଭିନ୍ନ?

ଦୁର୍ଗାପୂଜା ସମଗ୍ର ଭାରତବର୍ଷରେ ପାଳିତ ହେଉଥିବା ବେଳେ ଓଡ଼ିଶାର ପାରମ୍ପରିକ ରୀତିନୀତି, ସ୍ଥାନୀୟ ନୃତ୍ୟ, କଳା ଓ ବିଶାଳ ମଣ୍ଡପ ସଜ୍ଜା ଯୋଗୁଁ ଓଡ଼ିଶାର ଉତ୍ସବ ଅନନ୍ୟ। ସ୍ଥାନୀୟ କାରିଗରୀ ଏବଂ ଆଞ୍ଚଳିକ ରୀତିନୀତି ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେବା ଏହି ପର୍ବରେ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ସ୍ୱାଦ ଯୋଡିଥାଏ ।

ଦୁର୍ଗାପୂଜା ଅନୁଭବ କରିବା ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶାର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସହର କ'ଣ?

ଭୁବନେଶ୍ୱର, କଟକ, ପୁରୀ ଓ ରାଉରକେଲା ହେଉଛି ଭବ୍ୟ ଦୁର୍ଗାପୂଜା ପାଳନ ପାଇଁ ଅନ୍ୟତମ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସହର। ବିଶେଷ କରି କଟକ ମଣ୍ଡପରେ ରୂପା ଫିଲିଗ୍ରୀ (ଚଣ୍ଡୀ ମେଢ଼) ସଜ୍ଜା ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ।

ଓଡ଼ିଶାରେ ଦୁର୍ଗାପୂଜା ସମୟରେ କ'ଣ ରୀତିନୀତି ପାଳନ କରାଯାଏ?

ଓଡ଼ିଶାରେ ବୋଧନା (ଦେବୀ ଦୁର୍ଗାଙ୍କ ଜାଗରଣ), ସପ୍ତମୀ ପୂଜା (ସପ୍ତମ ଦିନ ପୂଜା), ଅଷ୍ଟମୀ (ଅଷ୍ଟମୀ) ଏବଂ 'ସନ୍ଧି ପୂଜା' (ଅଷ୍ଟମୀ ଓ ନବମୀ ଅବସରରେ କରାଯାଏ) ଭଳି ରୀତିନୀତି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଟେ । ଏହି ପର୍ବ 'ବିସର୍ଜନ'ରେ ଶେଷ ହୋଇଥାଏ, ଯେଉଁଠାରେ ମୂର୍ତ୍ତିଗୁଡ଼ିକନଦୀ କିମ୍ବା ହ୍ରଦରେ ବିସର୍ଜନ କରାଯାଏ ।

ଓଡ଼ିଶାରେ ଦୁର୍ଗାପୂଜା ରେ ସାଧାରଣତଃ କେଉଁ ଖାଦ୍ୟ ଖାଆଯାଏ ?

ଦୁର୍ଗାପୂଜା ସମୟରେ ଓଡ଼ିଆମାନେ ପାରମ୍ପରିକ ବ୍ୟଞ୍ଜନ ଯଥା 'ପଖାଳା ଭାଟା', 'ଛେନା ପୋଡ଼ା' (ବେକ୍ଡ୍ ପନିର ମିଠା), 'ରସବାଲି' (ପନିରରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ମିଠା) ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସ୍ଥାନୀୟ ଖାଦ୍ୟର ମଜା ନେଇଥାନ୍ତି। ଏହି ଖାଦ୍ୟଗୁଡିକ ପ୍ରାୟତଃ ଦେବୀଙ୍କୁ ଅର୍ପଣ ଭାବରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ ଏବଂ ପରେ ପରିବାର ଏବଂ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ଦ୍ୱାରା ଉପଭୋଗ କରାଯାଏ ।

ଓଡ଼ିଶାରେ ଦୁର୍ଗାପୂଜା କେବେ ହୋଇଥାଏ?

ଦୁର୍ଗାପୂଜା ସାଧାରଣତଃ ଅଶ୍ୱିନ ମାସରେ (ସେପ୍ଟେମ୍ବର-ଅକ୍ଟୋବର) ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷ (ଚନ୍ଦ୍ରର ୱାକ୍ସିଂ ପର୍ଯ୍ୟାୟ) ସମୟରେ ପାଳନ କରାଯାଏ । ଏହି ପର୍ବ 'ମହାଲୟା'ରୁ ଆରମ୍ଭ କରି 'ବିଜୟା ଦଶମୀ' ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପାଞ୍ଚ ଦିନ ଧରି ଚାଲିଥାଏ।

ଦୁର୍ଗାପୂଜା ରେ ବିସର୍ଜନ (ବିସର୍ଜନ) ଉତ୍ସବର ମହତ୍ତ୍ୱ କ'ଣ?

ଦୁର୍ଗା ମୂର୍ତ୍ତିକୁ ନଦୀ କିମ୍ବା ଜଳାଶୟରେ ବିସର୍ଜନ କରିବା ଦୁର୍ଗାପୂଜାର ସମାପ୍ତି କୁ ଦର୍ଶାଉଛି । ଏହା ଦେବୀ ଦୁର୍ଗାଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ଆକାଶୀୟ ବାସଭବନକୁ ଫେରିବାର ପ୍ରତୀକ ଏବଂ ଏହା ଏକ ଭାବପ୍ରବଣ ତଥା ଆନନ୍ଦଦାୟକ ଅବସର, ଯାହା ନୃତ୍ୟ, ସଙ୍ଗୀତ ଏବଂ ସମୁଦାୟ ସମାବେଶ ସହିତ ପାଳନ କରାଯାଏ ।

ଓଡ଼ିଶାରେ ଦୁର୍ଗାପୂଜାକୁ ପର୍ଯ୍ୟଟକମାନେ କିପରି ଅନୁଭବ କରିବେ?

ପର୍ଯ୍ୟଟକମାନେ ଭୁବନେଶ୍ୱର ଓ କଟକ ଭଳି ପ୍ରମୁଖ ସହରବୁଲିପାରିବେ, ଯେଉଁଠାରେ ବଡ଼ ଧରଣର ମଣ୍ଡପ ଓ ସାଧାରଣ ଉତ୍ସବ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ। ଅନେକ ଭ୍ରମଣ ଏବଂ ସ୍ଥାନୀୟ ଗାଇଡ୍ ଉତ୍ସବର ରୀତିନୀତି ଏବଂ ରୀତିନୀତି ବିଷୟରେ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି, ଏକ ଆକର୍ଷଣୀୟ ସାଂସ୍କୃତିକ ଅନୁଭୂତି ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି |

କଟକର ଦୁର୍ଗାପୂଜାକୁ କ'ଣ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର କରିଥାଏ?

କଟକର ଦୁର୍ଗାପୂଜା 'ଚଣ୍ଡୀ ମେଧା' ନାମରେ ପରିଚିତ ରୂପା ଓ ସୁନା ଅଳଙ୍କାରରେ ସଜ୍ଜିତ ଭବ୍ୟ ମଣ୍ଡପ ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ। ଜଟିଳ କାରିଗରୀ ଓ କଳାତ୍ମକ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି କଟକର ଉତ୍ସବକୁ ବାକି ଓଡ଼ିଶାଠାରୁ ଭିନ୍ନ କରିଛି।